Het is vandaag precies 45 jaar geleden dat Elvis Presley overleed en daarom is het deze week Elvis week in Memphis, Tennessee. Elvis en Memphis zijn sterk met elkaar verbonden. Het is de stad waar hij zijn muzikale carrière startte, waar hij het landhuis Graceland kocht en waar hij uiteindelijk op 16 augustus 1977 overleed. Daarom het perfecte moment om je te verdiepen in de gedeelde geschiedenis van Elvis en Memphis – en daarna tijd om je trip naar deze Zuidelijke stad in de Verenigde Staten te plannen.
Memphis is een ontzettend muzikale stad en was dus de perfecte plek voor een aspirerend muzikant om op te groeien. Belangrijke muzikale stromingen zoals blues en rock ’n roll zijn ontstaan in Memphis. De muzikale geschiedenis van de stad gaat verder terug dan de jaren ’50 van de vorige eeuw. Memphis ligt aan de Mississippi River en de gebieden rondom de stad hadden vruchtbare grond voor het verbouwen van katoen. Wat heeft dit te maken met het muzikale karakter van de stad? Alles! Doordat tot-slaaf-gemaakten werkten op de plantages in de omgeving van Memphis, trokken deze mensen, inmiddels bevrijd, na de Amerikaanse Burgeroorlog naar Memphis. Memphis ontwikkelde zich tot een cultureel centrum – waar de liefde voor muziek gedeeld werd door iedereen, ongeacht hun afkomst. Toen WDIA, een klassiek radiostation in Memphis, een zwarte radiopresentator aannam en later zelfs transformeerde tot een volledig ‘zwart’ radiostation luisterde iedereen mee – zelfs de ‘witte’ tieners in Memphis. Hoewel de rassenongelijkheid in Memphis nog steeds zorgde voor enorme frictie in de stad in de twintigste eeuw, bracht de muziek mensen wel bij elkaar. En één van deze muzikanten was Elvis Presley.
Elvis groeide op in arme wijk in Tupelo, Mississippi. Al vroeg kwam hij in aanraking met muziek doordat hij met zijn ouders kerkdiensten bezocht in de wijk waar hij woonde. Elvis groeide op in wijk met voornamelijk zwarte inwoners, waardoor hij al jong in aanraking kwam met lokale bluesmuziek. Vanaf zijn elfde begon hij met het spelen van de gitaar. In zijn tienerjaren verhuisde hij met zijn ouders naar Memphis, waar hij regelmatig te vinden was in Beale Street, het muzikale centrum van Memphis waar muzikanten zoals B.B. King, Muddy Waters en W.C. Handy groot zijn geworden. De muzikale tradities van Beale Street zouden de basis worden van Elvis’ muziek.
In 1953, toen Elvis 18 jaar oud was, bezocht hij Sun Studios (toen nog Memphis Recording Service) van Sam Phillips, een producer in Memphis. Hij nam daar, voor $4 dollar, enkele demo’s op. Hoewel Phillips niet per se onder de indruk was van Elvis, bleef Elvis wel rondhangen in de studio. In 1954 kreeg hij een nieuwe kans, maar dit keer onder begeleiding van een band. Hij speelde uren zonder echt op te nemen, totdat hij ‘That’s All Right’ speelde, een blues nummer dat hij ooit hoorde in een club in Beale Street. Dat nummer werd wél opgenomen en was de start van Elvis’ carrière.
Over de ups en downs van Elvis zijn carrière zijn boeken vol geschreven en inmiddels is daar zelfs een film over uitgebracht. Elvis tekende in 1955 een contract bij RCA en ontwikkelde zichzelf tot een internationale sensatie, mede dankzij zijn unieke muziekstijl, de manier waarop hij zich kleedde, zijn strakke haar en uiteraard zijn swingende moves. Elvis wordt gezien als een van de meest belangrijke popidolen van de twintigste eeuw en had veel invloed op de muzikale sector. In 1977 overleed hij op 42-jarige leeftijd op zijn landgoed Graceland, waar hij is begraven. Zijn graf is nog altijd te bezoeken, net als Graceland zelf, waar jaarlijks zo’n 650.000 mensen op af komen – het op één na meest bezochte huis in de Verenigde Staten.
Elvis groeide op in een tijd en in een regio die onderhevig waren aan veel veranderingen. Het Zuiden van de VS was raciaal diep verdeeld. Witte Amerikaanse tieners, waaronder Elvis, waardeerden zwarte muziek op een andere manier dan hun grootouders waarschijnlijk hadden gedaan. Doordat Elvis muziek van zwarte muzikanten op een bepaalde manier hergebruikte, kwamen steeds meer mensen in aanraking met een muziekstijl waar ze door de segregatie in de VS waarschijnlijk niet mee in aanraking waren gekomen. Daarover moet worden gezegd dat de muzikale wereld van de jaren ’50 en ’60 ook zeker gesegregeerd was – en een sector onderhevig aan de sociale omstandigheden in de VS. Ook Sam Philips was een zakenman: waar het niet lukte om muziek te verkopen met zwarte artiesten, lukte het hem wel met Elvis. Of Elvis zo groot was geworden als hij een zwarte jongeman was geweest, is een vraag die regelmatig voorgelegd is aan zijn muzikale tijdgenoten. Sommigen stelden dat hij vooral een ‘lucky guy’ was, die groot is geworden door het kopiëren van zwarte muziek, zwarte moves en stijl. Zo stelde Little Richard in een interview in 1990 dat “If I was white, do you know how huge I’d be?”. Toch wordt Elvis wel geprezen, ook door Little Richard: “Elvis is one of the greatest performers who ever lived in this world.”
Elvis was niet per se een politiek figuur – veel muzikanten waren vooral bezig met hun muzikale carrière en politieke statements konden zo’n carrière compleet onderuit halen, helemaal in de jaren ’50 van de vorige eeuw. Statements werden vaak gemaakt in de muziek zelf. Dit is iets wat in de film Elvis wel geromantiseerd wordt, maar dus best met een korreltje zout genomen mag worden. Hoe dan ook, Elvis opende deuren met zijn muziek, ook voor zwarte muzikanten die meer kansen doordat hun muziek door een breder publiek gehoord werd.
Over de muzikale geschiedenis van Memphis en de rol van Elvis daarin kun je hele boeken vol schrijven. Al met al is het een grote aanrader om Memphis te bezoeken. In de avond is Beale Street nog steeds de place to be – al kun je knettergek worden van alle prikkels die je krijgt in deze straat. Als je dan inderdaad Memphis bezoekt, breng dan ook een bezoekje aan Sun Studios, waar je een rondleiding kan krijgen. Een bezoek aan Graceland is zeker aan te raden wanneer je een groot fan bent van Elvis. Je kan hier enkele uren spenderen – door de kamers van landgoed, langs de auto’s van Elvis én zelfs een bezoekje brengen aan zijn vliegtuigen.
If Beale Street could speak, it would sing…
