De treinroute van Glasgow naar Fort William en Mallaig is één van de mooiste treinroutes in de wereld. De spoorlijn loopt door het westen van Schotland, langs meren zoals Loch Long en Loch Lomond, dwars door de ruige bergen van de Schotse Hooglanden en over vele indrukwekkende viaducten. Zoals het Glenfinnan Viaduct, dat wereldberoemd is door zijn hoofdrol in één van de Harry Potter-films. De spoorlijn, die werd geopend in 1894, zorgde ervoor dat de dunbevolkte Hooglanden werden verbonden met steden als Glasgow en Edinburgh. Een nuttige uitkomst, maar geheel gemakkelijk ging de bouw van de spoorlijn niet.
Het landschap van de Schotse Hooglanden is ruig. Het bergachtige landschap met toppen tot over de 1000 meter en de vele meren en rivieren maakten het lastig om te reizen in dit gebied. Na een opstand in 1715 werden er een aantal militaire wegen aangelegd, maar dit stelde bijna niets voor. De beste manier om te reizen vanuit de Hooglanden naar het zuiden was met een schip langs de westkust. In de jaren ’80 van de negentiende eeuw ontstonden de eerste plannen om een spoorlijn aan te leggen tussen Glasgow en Fort William, een stadje aan de voet van Ben Nevis, met zijn 1345 meter de hoogste berg van Groot-Brittannië.
Al voordat de spoorlijn aangelegd ging worden was het al bekend dat deze treinroute nooit winstgevend ging worden. Het aantal mensen dat de trein zou gaan pakken op deze route was minimaal. De aannemer wilde dan ook zo min mogelijk kosten maken bij de aanleg van de spoorlijn, maar dat was niet gemakkelijk. Het bouwen van de lijn, dat in 1889 startte, ging met pieken en dalen. De route is niet de snelste route. Om zo min mogelijk kosten te maken werd de spoorlijn langs meren en om bergen heen gebouwd. Juist dat maakt ook waarom deze treinroute zo indrukwekkend is. Op het hoogtepunt werkten er meer dan 5000 arbeiders aan de spoorlijn. De werkomstandigheden waren slecht. Werknemers maakten lange dagen, waar ze uren onbeschut (en vaak dus doorweekt) moesten werken. Een deel van het loon van de arbeiders werd uitgekeerd in voedsel, zodat ze minder geld konden uitgeven aan alcohol. Alcoholproblemen waren namelijk veelvoorkomend in de negentiende eeuw. De aanleg van de spoorlijn duurde vijf jaar. De eerste stoomtrein in Fort William werd in 1894 feestelijk onthaald.
Al snel werd besloten om de spoorlijn te verlengen. Fort William lag toch te ver van de westkust. Vanaf de westkust kon de spoorlijn ook gebruikt worden om vis te vervoeren naar de steden in het zuiden. In 1897 begonnen ze met de aanleg van een spoorlijn tussen Fort William en Mallaig en in 1901 opende de route officieel. Deze route wordt ook wel de road to the isles genoemd: vanuit Mallaig is het mogelijk om verder te reizen naar een aantal Schotse eilanden, waaronder Isle of Skye.
Een van de grootste uitdagingen op deze route was de bouw van een viaduct bij Glenfinnan. Bob McAlpine, die ook wel de bijnaam Betonnen Bob had, besloot om gebruik te maken van massief beton bij de bouw van het viaduct. Beton was goedkoop en het was gemakkelijk om het materiaal te vervoeren via het water. 3500 arbeiders werkten aan de bouw van dit stuk van de West Highland Railway. Het viaduct zelf is 375 meter lang en 30 meter hoog en bestaat uit 21 bogen. Het is een imposant bouwwerk en te voet gemakkelijk te bereiken vanaf de parkeerplaats bij het Glenfinnan Monument.
Tot 1963 reden er stoomtreinen tussen Glasgow en Fort William en Mallaig, maar het Beeching rapport zorgde er bijna voor dat de spoorlijn zou verdwijnen. Zoals eerder gezegd, de spoorlijn is nooit winstgevend geweest. De nut van de spoorlijn was met de komst van de auto en de aanleg van goede wegen ook niet meer groot. Om geld te besparen werden de stoomtreinen vervangen met dieseltreinen en werden de stations op de route onbemand. De route bleef bestaan, maar vooral door subsidies. In 1983 werd geopperd om de stoomtreinen terug te brengen op de route om toeristen te trekken. Die stoomtrein ging rijden tussen Fort William en Mallaig. Tegenwoordig kennen we deze trein als The Jacobite, een naam die de trein kreeg in 1995, ter ere van de 250e verjaardag van de Jacobietenopstand in 1745. De trein rijdt tussen Pasen en oktober en deze moet je ver van tevoren reserveren. Als je ervoor kiest om The Jacobite treinreis te maken, koop dan een ticket voor de eerste klasse. Vanuit deze wagons heb je het mooiste zicht op het Schotse landschap.
Tegenwoordig heeft de auto de trein verstoten als snelste vervoersmiddel naar de Hooglanden, maar vooral voor toeristen is de treinreis echt een aanrader. Vanuit Glasgow loopt de route langs de Clyde rivier, via Loch Long en Loch Lomond, over Rannoch Moor tot de voet van Ben Nevis in Fort William. Vanuit Fort William neemt de route je langs het viaduct van Glenfinnan, met uitzicht op Loch Shiel. Vanuit Glasgow duurt de treinreis naar Fort William zo’n vier uur en naar Mallaig nog eens anderhalf uur extra.
Ik heb de route in drie verschillende seizoenen afgelegd, zowel in de lente, herfst en in de winter. Het meest fijne aan deze manier van reizen is dat je helemaal nergens op hoeft te concentreren. In de auto moet je je concentreren op de weg, waardoor je minder kunt genieten van je omgeving. Daarnaast ligt de spoorlijn niet parallel aan de autoweg, waardoor je de Hooglanden toch kunt bekijken vanuit een ander perspectief. Ben je niet zo’n treinreiziger? Wellicht is het een leuk alternatief om de West Highland Way te wandelen 😉
